Bij het realiseren van een nieuwe woning speelt zowel de fundering als de oriëntatie op de zon een cruciale rol. Deze twee elementen vormen het fundament voor een energiezuinige woning met optimaal wooncomfort. In deze bouwupdate duiken we dieper in op hoe de oriëntatie van de woning ten opzichte van de zon en een slimme ruimte-indeling niet alleen het energieverbruik drastisch kunnen verlagen, maar ook bijdragen aan een aangenamere leefomgeving, het hele jaar door.

Waarom oriëntatie zo belangrijk is bij het bouwen

De plek waar je je woning situeert op je bouwgrond en de richting waarin je de leefruimtes oriënteert, hebben een grote invloed op de energieprestaties. Een zorgvuldig geplande zuidoriëntatie zorgt voor een maximale zonnewarmtewinst, vooral in de winter, wanneer je die warmte het hardst nodig hebt. Dat betekent dat je minder energie hoeft te verbruiken om je woning aangenaam warm te houden. Bij goed geïsoleerde huizen kan deze besparing zelfs oplopen tot 50% op de verwarmingsbehoefte.

Daarentegen geven woningen die vooral naar het oosten of westen gericht zijn, vaker aanleiding tot een verhoogde energievraag, en nemen ze eerder warmte op tijdens de zomerperiode, waardoor het risico op oververhitting toeneemt. Niet alleen de kant waar de ramen zijn geplaatst speelt een rol, maar ook hoe zonlicht op verschillende momenten van de dag de binnenruimtes bereikt.

Indeling van ruimtes afgestemd op zonlicht

Een slimme indeling van je woning is essentieel om ten volle te profiteren van natuurlijke lichtinval. Ruimtes waar je het meest vertoeft – zoals de woonkamer, eetkamer en keuken – kun je idealiter aan de zuidzijde van het huis plannen. Op die manier valt er overdag veel natuurlijk licht binnen, wat niet alleen het comfort verhoogt maar ook bijdraagt aan een lagere energiefactuur.

Ruimtes die minder vaak worden gebruikt of waarin daglicht minder essentieel is, zoals de wasruimte, garage, technische ruimte of berging, kunnen aan de noordzijde worden geplaatst. Deze ‘koude zones’ fungeren als buffer tegen koude noordenwind en minimaliseren ongewenst warmteverlies aan deze zijde van de woning.

Maatregelen tegen oververhitting

Waar zon in de winter geliefd is, kan ze in de zomer al snel hinderlijk worden. Het vermijden van oververhitting is daarom een belangrijke pijler van zongeoriënteerd bouwen. Vooral bij grote raampartijen op het zuiden kan de binnentemperatuur in de zomer sterk oplopen. Gelukkig zijn er diverse mogelijkheden om dit tegen te gaan.

Effectieve buitenschaduw, zoals luifels, screens of zonneluifels, houdt een groot deel van de warme zonnestralen al tegen vóór ze het glas raken. Dit is effectiever dan binnenzonwering, omdat die pas werkt als de warmte al binnen is. Een zorgvuldig ontworpen dakoverstek dat laagstaande winterzon binnenlaat maar de hoge zomerzon tegenhoudt, is een mooi voorbeeld van passieve zonwering.

Invloed van oriëntatie op energieverbruik

Dat de oriëntatie van een woning niet slechts een esthetische afweging is, blijkt uit vormgegeven cijfers. Onderzoek toont aan dat woningen die optimaal zijn georiënteerd op het zuiden tot maar liefst 9,2% minder energie verbruiken dan woningen met een westelijke oriëntatie. Bij moderne woningen met grote raampartijen kan dit verschil zelfs oplopen tot 20%.

Zo’n besparing lijkt misschien klein op korte termijn, maar heeft een enorme impact op jaarbasis en over de levensduur van de woning. Een lagere energievraag betekent naast lagere kosten ook een significant verminderde ecologische voetafdruk. Zeker in combinatie met een goede isolatie, luchtdichtheid en energie-efficiënte installaties kan een woning zo gemakkelijk voldoen aan de steeds strengere eisen op het vlak van energieprestaties.

Aanbevelingen voor bouwers en ontwerpers

Een duurzame en comfortabele woning begint bij de juiste keuzes tijdens de ontwerp- en planningsfase. De oriëntatie is daarbij een cruciaal uitgangspunt. Hieronder enkele praktische aanbevelingen voor wie met een nieuwbouw start:

• Kies een geschikte bouwgrond: Een perceel waarbij de straatzijde zich aan de noordzijde bevindt en de tuin aan de zuidkant, biedt de meeste mogelijkheden voor een energiezuinige gebouworiëntatie.
• Optimaliseer je raamindeling: Voorzie grotere raampartijen aan de zuidzijde om winterzon binnen te laten. Beperk raamoppervlakte aan de noordzijde om warmteverlies tegen te gaan.
• Plan passieve zonwering in: Denk van bij het begin na over structurele oplossingen zoals dakoversteken en luifels die ongewenste warmte in de zomer tegenhouden.
• Denk na over de indeling van je ruimtes: Richt leefruimtes naar het zuiden en functionele ruimtes (zoals garage, berging) naar het noorden voor een optimale balans tussen comfort en energiegebruik.

Daarnaast is het belangrijk om de fundering niet uit het oog te verliezen. De keuze voor het type fundering is niet enkel afhankelijk van de bodemgesteldheid, maar ook van factoren zoals de ligging van de woning ten opzichte van de zon, de isolatiemogelijkheden en het beoogde energieverbruik. Een goed geïsoleerde funderingsplaat kan bijvoorbeeld bijdragen aan het voorkomen van warmteverlies via de vloer, zeker als die grenst aan een koele, noordelijk gelegen buitenmuur.

Ben je zelf aan het bouwen of plannen aan het maken voor je droomwoning? Wat zijn jouw afwegingen als het gaat om zonoriëntatie en ruimtegebruik? Laat het weten in de reacties en deel jouw ideeën of vragen met andere (ver)bouwers!